یکی از المان‌های تولید محصول باکیفیت و مهم‌ترین بخش صنایع غذایی دیگ بخار می‌باشد. همچنین دیگ بخار در صنعت غذایی دارای کاربردهای متنوعی می‌باشد. تولید بخار صرفاً برای پخت‌وپز در صنایع غذایی استفاده نمی‌شود یکی کوچک‌ترین کاربرد دیگ بخار در صنایع غذایی برای پخت‌وپز می‌باشد. دیگر کاربردهای دیگ بخار در صنایع غذایی عبارت‌اند از: ضدعفونی کردن و استریل کردن، بسته‌بندی و کنسروهای خوراکی، شستشو و تمیز کردن، رطوبت زنی، جهت گرم نگه‌داشتن محیط، حرارت دادن و کنترل دما می‌باشد. در ادامه در مورد انواع صنایع مختلف جهت استفاده از دیگ بخار و کاربرد دیگ بخار در انواع صنایع غذا و تولید فرآورده‌های مختلف توضیح داده می‌شود.
کاربرد دیگ بخار در انواع صنایع غذایی
همان‌طور که گفته شد دیگ بخار نه‌تنها برای پخت‌وپز در صنایع غذایی کاربرد دارد. بلکه جهت تولید انواع فرآورده‌های مختلف کاربرد دارد. ازجمله این فرآورده‌ها عبارت‌اند از: پرورش قارچ، تولید کیک و کلوچه، تولید گیاهان گلخانه‌ای، تولید رب و سس گوجه‌فرنگی، تولید فرآورده‌های لبنی، تولید قند می‌باشد.
کاربرد دیگ بخار در صنایع غذایی پرورش قارچ
در پرورش قارچ نیاز به حفظ رطوبت و کنترل دمای محیط می‌باشد. در پرورش قارچ جهت حفظ رطوبت و کنترل دما از دیگ بخار استفاده می‌شود. یکی دیگر از کاربرد دیگ بخار در صنایع غذایی پرورش قارچ ضدعفونی کردن و از بین بردن باکتری‌ها می‌باشد. استفاده از دیگ بخار جهت پرورش قارچ بسیار مقرون‌به‌صرفه‌تر از روش‌های دیگر است.
کاربرد دستگاه دیگ بخار (بویلر صنعتی) در صنایع غذایی تولید کیک و شکلات
اصلی‌ترین کاربرد دیگ بخار در صنایع غذایی تولید کیک و کلوچه تولید حرارت جهت پخت کیک و کلوچه می‌باشد. همچنین به‌منظور غلیظ کردن مایع شکلات از دیگ بخار استفاده می‌شود. بعد از غلیظ شدن مایع شکلات آن را در قالب‌های مخصوص ریخته و سپس به گرم‌خانه ارسال می‌شوند. برای تولید حرارت گرم‌خانه و غلیظ کردن شکلات از دیگ بخار بهره‌مند می‌شوند. دیگر کاربرد دیگ بخار در صنایع غذایی تولید کیک و شکلات علاوه بر تولید حرارت جهت پخت کیک و غلیظ و رقیق کردن شکلات برای بسته‌بندی نیز کاربرد دارد.
کاربرد دیگ بخار (بویلر صنعتی) در صنایع غذایی تولید گیاهان گلخانه‌ای
برای تولید گیاهان گلخانه‌ای علاوه بر موارد مهم کشاورزی مانند خاک محیط و… دمای محیط و رطوبت آن از اهمیت بالایی برخوردار است. با استفاده از دیگ بخار می‌توان دمای محیط و رطوبت موردنیاز گلخانه‌ها را تأمین نمود. یکی دیگر از کاربردهای دیگ بخار جهت تولید گیاهان گلخانه‌ای برای از بین بردن آفات گیاهان درون خاک و ضدعفونی کردن آن می‌باشد.
کاربرد دیگ بخار در صنایع غذایی تولید فرآورده‌های لبنی
برای تولید فرآورده‌های لبنی مانند ماست و پنیر و تولید آن توسط شیر نیاز به حرارت دهی شیر وجود دارد. تأمین این حرارت توسط دیگ بخار صورت می‌گیرد. پس از اتمام مراحل اولیه تولید ماست و پنیر توسط شیر نیاز به گرم‌خانه جهت تکمیل فرآیند تبدیل شیر به ماست و پنیر وجود دارد. در گرم‌خانه‌ها از دیگ بخار برای تولید حرارت موردنیاز گرم‌خانه استفاده می‌شود. همچنین برای تولید شیر خشک نیز از بویلر صنعتی بهره می‌گیرند. دیگر کاربرد دیگ بخار در صنایع غذایی تولید فرآورده‌های لبنی برای پاستوریزه‌کردن و هموژنیزه کردن شیر نیز از دیگ بخار استفاده می‌شود. دیگ بخار در تولید فرآورده‌های لبنی کاربردهای بسیار زیادی دارد.
کاربرد دیگ بخار در صنایع غذایی تولید سس و رب گوجه‌فرنگی
همان‌طور که میدانید تولید رب نیاز به حرارت دارد. به صورتی که بعد از تبدیل گوجه‌فرنگی به تیکه‌های کوچک یا اصطلاحاٌ پوره شدن و له شدن گوجه‌فرنگی باید آن را با حرارت مناسب به رب گوجه‌فرنگی تبدیل نمود. جهت تولید حرارت کافی برای درست کردن رب گوجه‌فرنگی از دیگ بخار استفاده می‌شود.
کاربرد دیگ بخار در صنایع غذایی تولید قند
برای تولید قند ابتدا باید شربت قند را توسط آب و شکر درست نمود. سپس مواد رنگی را به آن اضافه کرده و برای غلیظ شدن آن باید از حرارت استفاده شود تا بتوان آن را درون قالب ریخت سپس قالب‌ها را به گرم‌خانه ارسال می‌کنند. تا قند تولید شود. برای تولید حرارت جهت غلیظ شدن شربت قند و حرارت گرم‌خانه از دیگ بخار استفاده می‌شود.
نکته: علاوه بر موارد ذکرشده در تمامی صنایع غذایی که نیاز به حرارت، دما، رطوبت باشد می‌توان از دیگ بخار استفاده نمود.
مهم‌ترین عوامل در انتخاب دیگ بخار صنایع غذایی
ظرفیت دیگ بخار در انواع صنایع غذایی متفاوت می‌باشد و باید برحسب صنعتی که در آن هستید یک دیگ بخار با ظرفیت موردنیاز صنعت خود خریداری کنید. به‌طوری‌که اگر در انتخاب ظرفیت آن دقت نداشته باشید باعث کاهش کیفیت تولید می‌شود. عامل بعدی در انتخاب و کاربرد دیگ بخار در صنایع غذایی مختلف سوخت دیگ بخار می‌باشد؛ که توسط خریدار تعیین می‌گردد بهترین سوخت برای دیگ بخار سوخت گاز می‌باشد. به دلیل اینکه آلایندگی سوخت گازی بسیار کمتر از سوخت‌های دیگر می‌باشد. دیگ بخار صنایع غذایی باید دارای بالاترین کیفیت و راندمان باشد تا بتوان در پروسه تولید از آن استفاده نمود.
نکات فنی در خصوص استفاده دستگاه دیگ بخار در صنایع غذایی
همان‌طور که همه ما می‌دانیم، صنایع غذایی صنعت اصلی صنایع ملی ما است و همچنین صنعت بزرگی است که با حوزه‌های مختلف ارتباط دارد و معیشت مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد، صنایعی همچون کشاورزی، تولید مواد غذایی، صنایع غذایی گردشگری و غیره مرتبط است. شاید بتوان گفت تولید با محصولات غذایی با استفاده از سوخت فسیلی و تولید گازهای گلخانه‌ای هیچ زحمتی نداشته باشد و در این روش تولید انواع مواد غذایی آلودگی گاز را به محیط‌زیست محلی بیشتر میکند و در این روش دود و دی‌اکسید گوگرد تولید خواهد شد. در فرایندهای بهداشتی که با تولید بخار انجام می‌شود مثل تولید گیاه گریس، کارخانه‌جات ماءالشعیر سازی و کارخانه سس و غیره می‌توان آلودگی زیست‌محیطی را به حداقل خود رساند؛ بنابراین، راه‌حل نهایی مشکل آلودگی هوا قرار دادن دستگاه بویلر صنعتی است که نتیجه آن صرفه‌جویی در انرژی و بهینه‌سازی مصرف گاز و زغال‌سنگ است. بویلر های صنعتی و دیگ‌های بخار ازجمله این دستگاههای سازگار با محیط است و بسیار مورد تأیید مهندسان HTS قرارگرفته و به استفاده از آن توصیه می‌شود. انتخاب ابعاد و وزن بویلر صنعتی بسته به خروجی بخار در نظر گرفته شده و باید بسته به مقدار نیاز بخار و حرارت در واحد زمان طراحی و استفاده شود. به‌طورمعمول، حداکثر مقدار مصرفی در خط تولید باید به‌منظور برآورده نمودن میزان تقاضای مصرفی تولید در نظر گرفته شود و ابعاد بویلر صنعتی با آن انتخاب شود.
